ေတာကနခုိ ၊ၾကက္ဆူကနခုိ ၊သေဘၤာကနခုိ၊
ကနခုိႀကီး
ရုကၡအမည္: Jatropha gossypifolia L.,
Family Euphorbiaceae
အညာေရာက္ရင္ျမင္ရေသာ ေတာကနခုိပင္ေလးေတြပါ ၊ အလြယ္မွတ္လ်င္ "ကနခုိႀကီး" "ကနခုိေလး"ေပါ့ ၊ သူ႔ကုိ "ကနခုိႀကီး"လုိ႔လည္း ေခၚၾကတယ္ ၊ ဝမ္းႏႈတ္ေစေသာ "ကနခုိေလး"ပင္ မဟုတ္ပါ၊ အပင္မတူသလုိ genus name လည္းမတူႏုိင္ပါ တျခားစီျဖစ္ပါတယ္၊ အမ်ားစုကေရာေထြးေနၾကပါတယ္၊ ကနခုိပင္ဆုိတာနဲ႔ ဒီအပင္ကုိတန္းျမင္ၾကတယ္ ၊ဒီအပင္က ေနရာအေတာ္မ်ားမ်ားမင္းမူေနေသာအပင္တပင္ပါ၊ လူတရပ္သာသာျမင့္ေသာ ပင္ေျပာ့ခ်ဳံပင္ႀကီးမ်ဳိးပါ၊ အပင္ကုိခုတ္လ်င္ေရလုိအရည္မ်ားထြက္က်လာပါတယ္၊ ပင္စည္နဲ႔အရြက္ႏုေတြက နီညိဳေရာင္သန္းၾကတယ္၊ ထူးတာကေတာ့ တပင္လုံး ေစးကပ္ကပ္ ဂလင္းအေမႊးေတြ႐ွိေနတာပါ၊ သာမာန္ျမက္ေစ့နဲ႔ကုိျမင္ပါတယ္၊ အရြက္က လက္ဝါးပုံျဖစ္ၿပီးအဝုိက္ ၃ဝုိက္ပါ ႏုစဥ္အခါ နီညိဳေရာင္ျဖစ္ေသာ္လည္းႀကီးလာလ်ွင္ အစိမ္းေရာင္ပါ၊ ရြက္စြယ္ေလးေတြက ဂလင္းအေမႊးေလးေတြျဖစ္ေနတာက ဒီအပင္ရဲ႕ ထူးျခားခ်က္ပါ၊ ပန္းခုိင္က ထိပ္ထြက္ dichasial cyme ပါ၊ ထိပ္မွာ အမပြင့္႐ွိေနၿပီးေဘးကေန အဖုိပြင့္မ်ားကရံလုိ႔ေနပါတယ္၊ ပန္းပြင့္ေတြကအနီေရာင္ပါ၊ ပြင့္ဖတ္ ပြင့္ခ်ပ္ ၅ခုစီပါၾကတယ္၊ အဖုိပြင့္မွာ တစုစည္း ဝတ္ဆံတန္ပါၿပီး tetrathecous anthers မ်ားထိပ္မွာ႐ွိေနပါတယ္၊ အမပြင့္မွာ ဝတ္ဆံဖုိမပါဘဲ tricarpellary ovary ပါပါတယ္၊ အသီးကေတာ့ ပုံမွာအတုိင္း အက္ကြဲသီး capsules ပါ၊ အေစ့ေတြမွာ ေစ့တြင္းစာပါၿပီး သူ႔မွာ caruncle ပါေနပါတယ္၊ ပန္းပြင့္ခ်ိန္က အခုလ August ကေန November အထိပါ၊ ဒီအပင္က ေပါက္ပြားႏႈံးအလြန္ျမန္ၿပီး အၾကမ္းခံလွတယ္ ဘယ္ေလာက္ၾကမ္းတမ္းေသာေနရာမဆုိေပါက္ႏုိင္တယ္ အသက္လည္းျပင္းလွတယ္ အစုလုိက္ေပါက္တယ္၊ အညာမွာ စိမ္းစိမ္းစုိစုိ႐ွိေနတာ သူ႕ေၾကာင့္ပါ၊ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ကုိအလွဆင္သူေပါ့၊ ဒီအပင္ေဆးဖက္လည္းဝင္တယ္ အ႐ွင္နာဂသိန္ေဆးက်မ္းမွာဆုိ
."အပင္အေခါက္ျပဳတ္ေရ ဥတုေသြးကုိမွန္ေစ၏ အရြက္ကုိ ဆံပင္ကြၽတ္ျခင္း အနာမီးလ်ွံ ယားယံျခင္းလိမ္းေပးရ၏၊ အေစ့သည္အန္ေစတတ္၏၊ စားလ်ွင္မူးေစတတ္၏၊သတၳဳရည္ကုိ႐ွဴပါက ေျခဆတ္ၿပီး ေခါင္းကုိက္ေပ်ာက္၏၊ အရြက္အပြင့္ ဝမ္းသကိ၏၊ အရြက္အရည္ကုိလိမ္းပါက အနာမ်ားေပ်ာက္၏၊ ဆီးဝမ္းတုိ႔ကုိႏုိင္၏ အဆိပ္ကုိႏုိင္၏ ကုိယ္ေရာင္နာ သလိပ္နာကုိႏုိင္၏၊ သလိပ္သည္းေျခကုိႏုိင္၏ ဒဏ္ထိ၍ရင္၌ေသြးျပည့္ေသာအနာ စျမင္းေဒါသနာ ပုိးေၾကာင့္ျဖစ္ေသာအနာ သုတ္ေသြးခန္းေျခာက္ေသာအနာ ေလခ်ဳပ္အနာ အပင္းအဖုအနာတုိ႔ေပ်ာက္ေစ၏" လုိ႔ေရးသားထားတယ္၊ အညာေဒသမွာေပါက္တဲ့အပင္တုိင္းကုိ အညာသူ အညာသားသာမက ေဆးဆရာေတြကလည္းရင္းႏွီးၾကတယ္၊ အဓိကရည္ရြယ္တာက အပင္နဲ႔႐ုကၡအမည္မွန္ကန္စြာတြဲသိေစျခင္တာပါ၊ ႏြယ္ျမက္သစ္ပင္ေဆးဖက္ဝင္ဆုိတဲ့စကားလုိ တန္ဖုိး႐ွိေသာ အညာက ေတာကနခုိ အပင္ေလးပါ၊
ကနခုိႀကီး
ရုကၡအမည္: Jatropha gossypifolia L.,
Family Euphorbiaceae
အညာေရာက္ရင္ျမင္ရေသာ ေတာကနခုိပင္ေလးေတြပါ ၊ အလြယ္မွတ္လ်င္ "ကနခုိႀကီး" "ကနခုိေလး"ေပါ့ ၊ သူ႔ကုိ "ကနခုိႀကီး"လုိ႔လည္း ေခၚၾကတယ္ ၊ ဝမ္းႏႈတ္ေစေသာ "ကနခုိေလး"ပင္ မဟုတ္ပါ၊ အပင္မတူသလုိ genus name လည္းမတူႏုိင္ပါ တျခားစီျဖစ္ပါတယ္၊ အမ်ားစုကေရာေထြးေနၾကပါတယ္၊ ကနခုိပင္ဆုိတာနဲ႔ ဒီအပင္ကုိတန္းျမင္ၾကတယ္ ၊ဒီအပင္က ေနရာအေတာ္မ်ားမ်ားမင္းမူေနေသာအပင္တပင္ပါ၊ လူတရပ္သာသာျမင့္ေသာ ပင္ေျပာ့ခ်ဳံပင္ႀကီးမ်ဳိးပါ၊ အပင္ကုိခုတ္လ်င္ေရလုိအရည္မ်ားထြက္က်လာပါတယ္၊ ပင္စည္နဲ႔အရြက္ႏုေတြက နီညိဳေရာင္သန္းၾကတယ္၊ ထူးတာကေတာ့ တပင္လုံး ေစးကပ္ကပ္ ဂလင္းအေမႊးေတြ႐ွိေနတာပါ၊ သာမာန္ျမက္ေစ့နဲ႔ကုိျမင္ပါတယ္၊ အရြက္က လက္ဝါးပုံျဖစ္ၿပီးအဝုိက္ ၃ဝုိက္ပါ ႏုစဥ္အခါ နီညိဳေရာင္ျဖစ္ေသာ္လည္းႀကီးလာလ်ွင္ အစိမ္းေရာင္ပါ၊ ရြက္စြယ္ေလးေတြက ဂလင္းအေမႊးေလးေတြျဖစ္ေနတာက ဒီအပင္ရဲ႕ ထူးျခားခ်က္ပါ၊ ပန္းခုိင္က ထိပ္ထြက္ dichasial cyme ပါ၊ ထိပ္မွာ အမပြင့္႐ွိေနၿပီးေဘးကေန အဖုိပြင့္မ်ားကရံလုိ႔ေနပါတယ္၊ ပန္းပြင့္ေတြကအနီေရာင္ပါ၊ ပြင့္ဖတ္ ပြင့္ခ်ပ္ ၅ခုစီပါၾကတယ္၊ အဖုိပြင့္မွာ တစုစည္း ဝတ္ဆံတန္ပါၿပီး tetrathecous anthers မ်ားထိပ္မွာ႐ွိေနပါတယ္၊ အမပြင့္မွာ ဝတ္ဆံဖုိမပါဘဲ tricarpellary ovary ပါပါတယ္၊ အသီးကေတာ့ ပုံမွာအတုိင္း အက္ကြဲသီး capsules ပါ၊ အေစ့ေတြမွာ ေစ့တြင္းစာပါၿပီး သူ႔မွာ caruncle ပါေနပါတယ္၊ ပန္းပြင့္ခ်ိန္က အခုလ August ကေန November အထိပါ၊ ဒီအပင္က ေပါက္ပြားႏႈံးအလြန္ျမန္ၿပီး အၾကမ္းခံလွတယ္ ဘယ္ေလာက္ၾကမ္းတမ္းေသာေနရာမဆုိေပါက္ႏုိင္တယ္ အသက္လည္းျပင္းလွတယ္ အစုလုိက္ေပါက္တယ္၊ အညာမွာ စိမ္းစိမ္းစုိစုိ႐ွိေနတာ သူ႕ေၾကာင့္ပါ၊ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ကုိအလွဆင္သူေပါ့၊ ဒီအပင္ေဆးဖက္လည္းဝင္တယ္ အ႐ွင္နာဂသိန္ေဆးက်မ္းမွာဆုိ
."အပင္အေခါက္ျပဳတ္ေရ ဥတုေသြးကုိမွန္ေစ၏ အရြက္ကုိ ဆံပင္ကြၽတ္ျခင္း အနာမီးလ်ွံ ယားယံျခင္းလိမ္းေပးရ၏၊ အေစ့သည္အန္ေစတတ္၏၊ စားလ်ွင္မူးေစတတ္၏၊သတၳဳရည္ကုိ႐ွဴပါက ေျခဆတ္ၿပီး ေခါင္းကုိက္ေပ်ာက္၏၊ အရြက္အပြင့္ ဝမ္းသကိ၏၊ အရြက္အရည္ကုိလိမ္းပါက အနာမ်ားေပ်ာက္၏၊ ဆီးဝမ္းတုိ႔ကုိႏုိင္၏ အဆိပ္ကုိႏုိင္၏ ကုိယ္ေရာင္နာ သလိပ္နာကုိႏုိင္၏၊ သလိပ္သည္းေျခကုိႏုိင္၏ ဒဏ္ထိ၍ရင္၌ေသြးျပည့္ေသာအနာ စျမင္းေဒါသနာ ပုိးေၾကာင့္ျဖစ္ေသာအနာ သုတ္ေသြးခန္းေျခာက္ေသာအနာ ေလခ်ဳပ္အနာ အပင္းအဖုအနာတုိ႔ေပ်ာက္ေစ၏" လုိ႔ေရးသားထားတယ္၊ အညာေဒသမွာေပါက္တဲ့အပင္တုိင္းကုိ အညာသူ အညာသားသာမက ေဆးဆရာေတြကလည္းရင္းႏွီးၾကတယ္၊ အဓိကရည္ရြယ္တာက အပင္နဲ႔႐ုကၡအမည္မွန္ကန္စြာတြဲသိေစျခင္တာပါ၊ ႏြယ္ျမက္သစ္ပင္ေဆးဖက္ဝင္ဆုိတဲ့စကားလုိ တန္ဖုိး႐ွိေသာ အညာက ေတာကနခုိ အပင္ေလးပါ၊
မူရင္း စာေရးသူ၏ FB adress ..
No comments:
Post a Comment