ပင့္ကူထိပ္ပိတ္
Leucas aspara (Willd.) Link.,
Family Lamiaceae
အခုရက္ပုိင္း အညာက ရြာကုိေရာက္စဥ္ျမင္ရေသာအပင္ေလးေတြပါ၊ လယ္ကြင္းစပ္ ရြာလမ္းနေဘး ေဖြးေဖြးလႈပ္ေအာင္ပြင့္ၾကတယ္၊ ရြာခံကေလးတေယာက္က အျဖဴေရာင္ပန္းေလးကုိခူးၿပီး ဖက္ဖက္ကေနစုတ္ယူေနလုိ႔ စပ္စုၾကည့္မိတယ္ ဆရာစုတ္ၾကည့္အရမ္းခ်ဳိတယ္၊ တကယ္လည္းခ်ဳိတယ္၊ အခ်ဳိ့က ေတာႏွမ္းေခၚျပန္တယ္၊ ပင့္ကူထိပ္တင္ လည္းေခၚၾကျပန္တယ္၊ တႏွစ္ခံပင္ေျပာ့ေလး ေတြပါ၊ပင္စည္အကုိင္းေတြက ေဒါင့္ေလးေဒါင့္ဆန္ပါတယ္၊အေမႊးေလးမ်ား႐ွိတယ္၊ အရြက္ေတြကရြက္ဆုိင္ထြက္ၾကတယ္၊ အရြက္ေတြက oblong lanceolate ပုံစံပါ၊ (အရြက္ပုံစံက မ်ဳိးစိတ္မ်ားခြဲျခားရာမွာအေရးပါလွတယ္) ရြက္နားက crenate ျဖစ္ၿပီး ciliate ျဖစ္ပါတယ္၊ ပန္းခုိင္က ထိပ္ထြက္ verticillaster ျဖစ္ၿပီး လုံးဝန္းေသာ ဦးေခါင္းငယ္ပုံပါ၊ သူက မ်ားစြာေသာ bracts မ်ားနဲ႔ ခံထားပါတယ္၊ ပြင့္ဖတ္အုံက ႁပြန္ပုံျဖစ္ၿပီး အဝက ရြဲ႕ေစာင္းေနတယ္၊ သြားပုံထိပ္ဝမွာ အနား ၁၀ခုပါလုိ႔ေနတယ္၊ ပြင့္ခ်ပ္အုံ က ႏႈတ္ခမ္းကြဲပုံ အျဖဴေရာင္ပါ၊ အေပၚဖက္အဝုိက္က ေထာင္ေနၿပီး hooded ပုံစံ concave ျဖစ္ကာ အနားမွာ အျဖဴေရာင္ အေမႊးမ်ားဖုံးထားပါတယ္၊ ေအာက္ဖက္အဝုိက္က ၃ခု႐ိွၿပီး အလယ္အဝုိက္က အႀကီးဆုံးပါ၊ဝတ္ဆံဖုိ ၄ခုပါၿပီး ပြင့္ခ်ပ္အုံကုိ အတြင္းကတြယ္ဆက္ထားတယ္၊ အေစ့အိမ္မွာအခန္း၂ခမ္းသာပါၿပီး တခန္းတလုံးသာပါပါတယ္၊ အဝုိက္ ၄ခုပါပါတယ္၊ အသီးကေတာ့ nutlets ပုံစံပါ၊ တုိင္းရင္းေဆးဝင္ေသာ အပင္ျဖစ္သည္၊Wikipedia ထဲမွာေတာ့ ဒီအပင္ေလးေဆးအစြမ္းကုိေဖာ္ျပထားတယ္၊
မႈိိသတ္ႏုိင္စြမ္း ပုိးသတ္ႏုိင္စြမ္း႐ွိလုိ႔ ေရာဂါပုိးေတြတားဆီးႏုိင္သည္။ ဓါတ္တုိးဆန္႔က်င္ပစၥည္း antioxidant ပါဝင္သည္။ ဆီးႀကိတ္ေရာင္ရမ္းျခင္း ႏွင့့္နာက်င္ျခင္းကုိတားဆီးေပးသည္။ ဖိလစ္ပုိင္ႏုိင္ငံတြင္ ကင္းၿမီးေကာက္ အကုိက္ခံရျခင္းကုိသက္သာေစရန္ ေဆးအျဖစ္သုံးၾကသည္။ အဖ်ားေရာဂါသက္သာေစသည္။ အပြင့္ႀကိတ္ေရကုိ ႏွာေခါင္းႏွင့္ ေခါင္းကုိက္ေရာဂါမ်ားတြင္သုံးသည္၊  ႏွာေခါင္းပိတ္ အေအးမိ ေျခာင္းဆုိး အဖ်ား ေခါင္းကုိက္ေရာဂါမ်ားေပ်ာက္၏၊ ကေလးမ်ား အူလမ္းေၾကာင္း႐ွိ သံေကာင္ တုတ္ေကာင္မ်ားဖယ္႐ွားႏုိင္၏၊ အျခားေသာ species ကြဲေသာ ပင့္ကူထိပ္ပတိ္တပင္လည္း႐ွိသည္၊ အပင္ ၂ ပင္က တူလြန္းလွသည္ သူ႔က Genus တူသည္ species သာကြဲသည္ အမည္က Leucas cephalotes ျဖစ္သည္၊ အရြက္ ေသးသြယ္ျခင္းမ႐ွိ broadly elliptic ဘဲဥပုံဆန္ဆန္ျဖစ္သည္ ပန္းခုိင္ထြက္ပုံ ပန္းပြင့္ပုံမ်ားက Leucas aspara နဲ႔ တူလွသည္၊ ဒီအပင္ကုိ လည္း ပင့္ကူထိပ္ပိတ္အေနျဖင့္သာ ေဆးသုံးၾကသည္၊ အပင္ ၂ ပင္ျဖစ္ေသာ္လည္း ေဆးဝင္ၾကပုံက သိပ္မကြဲျပားလွပါ၊ ဒီအပင္ေလးေဆးဝင္ပုံကုိ ေဆးက်မ္းတြင္အေသးစိတ္ေရးထားသည္၊  ျမန္မာ့ ေဆးက်မ္းအလုိအရ အပင္သည္ ပူစပ္၏ ခ်ဳိ၏ ဆိမ့္၏ ငန္၏ ဝမ္းကုိသက္ေစ၏ ႏႈတ္ကုိၿမိန္ေစ၏ ေလသလိပ္ကုိေၾကေစ၏ ကုိယ္တျခမ္းေသ ေရာဂါမ်ားေပ်ာက္ေစ၏ အရြက္သည္ခ်ဳိ၏ ေျခာက္ေသြ႕၏ သည္းေျခကုိပြားေစ၏ ကုိယ္ေရဝါေရာဂါ ေဖာေယာင္ျခင္း ဆီးလြန္ေရာဂါ အဖ်ားေရာဂါေပ်ာက္၏၊ ေဆးအသုံးျပဳပုံ တြင္ အရြက္သည္ ေႁမြကုိက္ေသာအနာကုိႏုိင္၏ အရြက္ကုိႀကိတ္ရေသာအရည္ကုိတုိက္ျခင္း ႏွာေခါင္းအတြင္းထည့္ျခင္းျဖင့္ ေႁမြဆိပ္က်ေစ၏၊အရြက္ႀကိတ္ေရကုိပိတ္ခ်င္းသီးမႈံ႕အနည္းငယ္ေရာေသာက္လ်ွင္ အေၾကာအဆစ္ေရာင္ေရာဂါေပ်ာက္၏၊ယားယံေသာေနရာကုိ အရြက္ႀကိတ္ေရလိမ္းလ်ွင္ေပ်ာက္ေစ၏၊ပဥၥငါးပါးႀကိတ္ေရကုိျငဳတ္ေကာင္းမႈံ႕ေရာ၍ နဖူးလိမ္းေသာ္ ေခါင္းကုိက္ေပ်ာက္၏၊ အပင္ျပဳတ္ေရကုိ ေလးညႇင္း ၁ ပြင့္၂ ပြင့္ခန္႔ထည့္ေသာက္လ်ွင္အဖ်ားေပ်ာက္၏၊ သုတ္ခမ္းေသာေရာဂါ အပင္ကုိျပဳတ္ေသာက္ရာ၏၊ ေဆးအျဖစ္သုံးလ်ွင္သၾကားအနဲငယ္စပ္၍ သုံးရသည္၊ အျခားအသုံးဝင္ပုံေတြကလည္းမ်ားစြာ႐ွိပါေသးသည္၊ အပင္ကုိရလ်ွင္ ေသျခာစြာ key ထုတ္ဖုိ႔ လုိလွပါတယ္ ၊ အခ်ဳိ႕အခ်က္ေလးမ်ားေၾကာင့္ species level ေျပာင္းႏုိင္ပါတယ္၊ ထင္႐ွားေသာ တုိင္းရင္းေဆးပင္ေလးမုိ႔ ေရးသားတင္ျပရတာပါ၊ ႏြယ္ျမက္သစ္ပင္ေဆးဖက္ဝင္လွပါတယ္.
Ref: Ashinnargathein, Wekipedia, Flora of Shwebo by Dr KhinHninYee.

မူရင္း facebook link. ဆရာ Kothetnaing Kothetnaingoo

https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=701585873274347&id=100002688236044

comment ေပးေသာ လူတစ္ေယာက္၏ လက္ေတြ႕။
ေႁမြဆိပ္နိုင္တာေတာ့္လက္ေတြ႕ပါဆရာ စစ္ကိုင္းအေနာက္ဖက္ အင္းထဲက ေရက်ၿပီးေခြေနတဲ့ေႁမြေပြးအကိုက္ခံရတဲ့မိတ္ေဆြတဦးကိုေလွသမားေတြကဒီအပင္အကုန္ဆြဲနႈတ္ႀကိတ္ေခ်အရည္ညစ္၊ ဥနွဲ႐ြက္လဲအရည္ညစ္ၿပီးေဆးရုံမေရာက္မခ်င္းလူနာကိုဒီအရည္ပဲတိုက္ပါတယ္ ေဆးရုံေရာက္ဖို႔လမ္းၾကာခ်ိန္ ၃နာရီေက်ာ္ေက်ာ္ၾကာခဲ့ပါတယ္ ။ ေႁမြပါဖမ္းခဲ့ၿပီး ေဆးရုံေရာက္တဲ့အထိ လူနာ ထူထူေထာင္ေထာင္ပါပဲ  အေၾကာင္းတိုက္ဆိုင္သလား အပင္စြမ္းေၾကာင့္လားမသိ ပါ သုေတသနျပဳသင့့္ပါတယ္။